Hàng phòng ngự của bóng đá Italia đã tạo ra rất nhiều huyền thoại, và đặc biệt là các danh thủ ở vị trí này. Có lẽ không cần phải giải thích quá nhiều khi đất nước này được coi là nguồn gốc của một trong những triết lý bóng đá nổi tiếng nhất thế giới – Catenaccio. Vậy, Catenaccio chính là gì? Hãy cùng Xoilac khám phá sâu hơn về một trong những chiến thuật vĩ đại nhất của thế kỷ 20.
Catenaccio là gì?
Catenaccio là một chiến lược phòng ngự được xem là vô cùng hiệu quả và sáng tạo trong lịch sử bóng đá. Được biết đến nhờ chiến lược gia huyền thoại Helenio Herrera, lối chơi này đã giúp Inter Milan thống trị thế giới vào những năm 60 của thế kỷ trước.
Trong tiếng Ý, Catenaccio có nghĩa là “cái chốt cửa”, bởi vì triết lý của lối chơi này là xây dựng từ phòng ngự. Với Catenaccio, Inter Milan đã giành được những thành công vĩ đại, bao gồm ba Scudetto và hai cúp C1 châu Âu liên tiếp. Họ còn áp đảo đại kình địch cùng thành phố AC Milan suốt một thời gian dài. Một trong những trận đấu kinh điển cho thấy rõ nét cách Catenaccio được thi triển là trận chung kết cúp C1 năm 1965, khi Inter đối đầu với Benfica.
Dù đội hình Benfica có Eusebio – một trong những tuyển thủ xuất sắc nhất thế giới với phong độ ghi bàn rất cao, nhưng trước lối chơi Catenaccio khó chịu, đại diện của Bồ Đào Nha không thể tìm được cách vào khung thành Inter. Chung cuộc, đoàn quân của Helenio Herrera giành chiến thắng với tỷ số 1-0 và lên ngôi vô địch.
Cha đẻ của Catenaccio là ai
Catenaccio là một triết lý phòng ngự nổi tiếng trong bóng đá Ý, tuy nhiên, đúng ra thì Thụy Sĩ mới là quê hương của nó. Vào cuối những năm 1930, HLV Karl Rappan đã tạo ra một chiến thuật mới giúp CLB Servette của Thụy Sĩ đối đầu với các đối thủ mạnh hơn.
Chiến thuật này dựa trên sơ đồ 3-2-2-3 (W-M) phổ biến trước đây nhưng được điều chỉnh để giải quyết điểm yếu của W-M. Theo đó, hai cầu thủ tiền vệ sẽ lùi về hỗ trợ hàng thủ và hai trong ba fullback ban đầu sẽ trở thành trung vệ án ngữ. Thông qua việc sắp xếp chiến thuật phù hợp, đội bóng có khả năng chống lại các tình huống một-một của đối thủ.
Với thành công của Servette, Rappan được bổ nhiệm làm HLV trưởng ĐTQG Thụy Sĩ và tiếp tục thực hiện triết lý Catenaccio tại World Cup 1938. Nhờ đó, Thụy Sĩ đã đánh bại cả Anh lẫn Đức, từ đó mở ra một trang mới cho bóng đá Thụy Sĩ.
Thời kỳ hoàng kim của Catenaccio
Helenio Herrera đã để lại dấu ấn rất đáng kể của mình tại giải VĐQG Tây Ban Nha trong khi Karl Rappan tiếp tục viết câu chuyện thành công của mình tại Servette và đội tuyển quốc gia Thụy Sĩ.
Herrera là một huấn luyện viên danh tiếng tại La Liga vào những năm 1950. Thành tích ấn tượng của ông bao gồm việc giành ngôi vô địch liên tiếp cho Atletico Madrid và Barcelona trong các giai đoạn 1949-1951 và 1958-1960. Trong thời gian dẫn dắt Barcelona, đội bóng của Herrera đã ghi được trung bình 91 bàn mỗi mùa và trở thành đối thủ nặng ký với Real Madrid vào thời điểm của Di Stefano hay Puskas.
Mùa Hè năm 1960, Inter Milan đã quyết tâm đưa cựu HLV Argentina ngồi lên chiếc ghế nóng của đội chủ sân Giuseppe Meazza. Tuy nhiên, trong hai mùa đầu tiên dẫn dắt Inter, Herrera không thể giành được bất kỳ danh hiệu Scudetto nào và buộc phải lựa chọn Catenaccio.
Trước khi Herrera đến, Inter Milan dưới sự dẫn dắt của HLV tiền nhiệm Alfredo Foni cũng đã áp dụng chiến thuật Catenaccio như một phong cách chơi đặc trưng để hướng đến những danh hiệu đỉnh cao. Vào mùa giải 1952/1953, Inter Milan đã vượt qua Juventus để giành Scudetto. Họ thi đấu 34 trận, ghi được 46 bàn thắng, nhưng chỉ để lọt lưới có 24 bàn với một hàng phòng ngự cực kì chắc chắn. Dù Inter không thể thống trị Serie A quá lâu dưới thời của Foni, nhưng chính Herrera đã đặt nền móng cho chiến thuật Catenaccio và đưa nó đến đỉnh cao của bóng đá thế giới sau này.
Chiến thuật Catenaccio được vận hành như thế nào?
Trong mùa giải đầu tiên của Herrera tại Inter vào năm 1960/61, ông đã quyết định áp dụng phong cách chơi tấn công, nhưng không thành công khi Inter chỉ xếp hạng thứ ba. Và trong mùa thứ hai, Inter vẫn chỉ giành được vị trí á quân sau AC Milan.
Sau hai mùa giải không thành công, Herrera đã quyết định thay đổi chiến thuật và đưa ra một lối chơi thực dụng hơn cho Inter Milan. Điều đầu tiên ông thực hiện là chuyển vị trí của Armando Picchi từ tiền vệ sang vai trò hậu vệ quét, tự do hoạt động dưới hàng thủ và trở thành một Libero thực sự trong hệ thống Catenaccio của Inter Milan.
Catenaccio của Inter Milan thời điểm đó dựa trên nguyên tắc tổ chức trận đấu và đặt lợi ích của đội bóng lên hàng đầu, với bốn lớp gồm Libero (Hậu vệ quét), Hàng hậu vệ, Hàng tiền vệ và Hàng tiền đạo. Mỗi lớp có nhiệm vụ riêng biệt để đảm bảo sự kiểm soát tốt nhất trên sân.
Lối chơi phòng ngự Catenaccio của Helenio Herrera
Các đội bóng nhỏ thường áp dụng lối chơi Catenaccio tại Serie A vào thời điểm đó. Lối chơi này được thiết kế để giảm thiểu số bàn thua và tổ chức phòng ngự cực đoan. Nói cách khác, các đội luôn có sự sẵn sàng rút lui sâu và tập trung nhiều người trong phần sân của mình, đồng thời áp dụng chiến thuật kèm theo nhằm tạo áp lực lên đối thủ. Đây là phiên bản Catenaccio 1.0 ban đầu được Karl Rappan phát triển vào những năm 1930.
Tuy nhiên, Herrera đã thể hiện Catenaccio một cách tích cực hơn. Ông sắp xếp một tiền vệ trung tâm xuống phía sau hàng vệ binh, chơi ngay trước mặt thủ môn và Armando Picchi được chọn làm đội trưởng. Trong khi các vệ binh trước mặt Picchi tập trung vào việc tấn công, vệ binh người Ý có trách nhiệm quét sạch mọi khoảng trống và cố gắng giành lại quả bóng nếu đội bạn mất kiểm soát bóng.
Herrera đặt Luis Suarez ở vị trí số 10, Giacinto Facchetti chơi hậu vệ trái với khả năng tấn công xuất sắc và Jair Da Costa đảm bảo an toàn tuyệt đối khi trả bóng.
Trong thời Herrera, Inter đã có chiến thuật phản ứng phù hợp với tình huống trên sân thay vì chơi bóng kiểu passsive. Mặc dù đối thủ có thể kiểm soát bóng nhưng Inter luôn tạo áp lực mạnh mẽ và triển khai phản công khi giành lại quả bóng. Luis Suarez là người nhận bóng nhanh nhất và tung ra đường chuyền cho đồng đội tiền đạo. Trong khi đó, cầu thủ Facchetti hoặc Jair sẽ sử dụng tốc độ của mình để khai thác khoảng trống trên hai cánh.
HLV Helenio Herrera được biết đến với triết lý Catenaccio, chiến thuật đưa bóng vào vòng cấm địa đối phương chỉ sau 3 đường chuyền. Tuy nhiên, Inter vẫn là một trong những CLB tấn công hiệu quả nhất châu Âu và hậu vệ trái huyền thoại Giacinto Facchetti là cầu thủ ghi nhiều bàn thắng nhất trong lịch sử bóng đá thế giới.
Đáng chú ý, Armando Picchi là một trong những Libero đầu tiên của bóng đá Ý và đóng vai trò là cầu thủ phòng ngự thứ 2 ngay trước khung thành đội nhà. Khác với Franz Beckenbauer, Picchi không tự mình dẫn bóng lên khu trung tuyến hoặc xâm nhập vòng cấm của đối phương.
Hệ thống chiến thuật Catenaccio đã đóng góp không ít vào việc phát triển bóng đá của Ý, và từ đó tạo ra nhiều Libero xuất sắc như Claudio Gentile, Franco Baresi, Alessandro Costacurta và Gaetano Scirea.
Lời kết
Bóng đá ở Ý không chỉ là một thú vui giải trí, mà còn chứa đựng tính chiến thuật và triết lý sâu sắc. Những người yêu bóng đá tại đây luôn đánh giá cao sự thay đổi về chiến thuật của các huấn luyện viên và lối chơi sáng tạo để tạo ra những kỳ tích. Mặc dù đôi khi bị chỉ trích là một lối chơi tiêu cực và xấu xí, nhưng đối với các fan hâm mộ bóng đá tại Ý, Catenaccio luôn là một di sản vĩ đại của bóng đá nước này.
